Τρίτη, Νοεμβρίου 28, 2006

Προκαταλήψεις



Μια συναρπαστική συζήτηση ξεκίνησε ανάμεσα στον Ανώνυμο και την Παράγραφο σε προηγούμενο ποστ με αφορμή το ζήτημα της επιληψίας και το κατά πόσον συνδέεται με κοινωνικές προκαταλήψεις, αν αυτές επιβιώνουν και σε ποιο επίπεδο.

Για την επιληψία δεν μπορεί να αρθρώσει κανείς τίποτε παραπάνω των όσων γλαφυρά, ποιητικά θα έλεγα αναφέρει η Παράγραφος στα μπλογκ της. Συχνά όμως εκεί, αν παρακολουθήσει κανείς τη συζήτηση θα διαπιστώσει ότι υπάρχουν ταμπού, σοβαρά ταμπού και επιβιώνουν ολοζώντανα.

Οι προκαταλήψεις φυσικά δεν σταματούν στην επιληψία, ούτε περιορίζονται στην αρρώστια. Προκαταλήψεις επιβιώνουν από παλιά και νέες δημιουργούνται εντονότερες. Είναι απορίας άξιο γιατί αυξάνουν θα έλεγε κανείς ενώ τα κοινωνικά ήθη υποτίθεται ότι ελευθερώνονται.
Οι προκαταλήψεις δεν προέρχονται από το συντηρητικό τμήμα της κοινωνίας, όπως αυτό προσδιορίζεται. Υπάρχουν σε κάθε κοινωνικό επίπεδο και ηλικία πολλές δε συνδέονται με τον προοδευτικό λεγόμενο χώρο.

Οι προκαταλήψεις δεν έχουν περιορισμένο αριθμό. Εκτός από όσες αφθονούν και μας κληρονόμησε το παρελθόν, υπάρχουν και οι νέες που δημιουργούνται μέρα με την ημέρα συστηματικά.

Οι προκαταλήψεις δεν σχετίζονται, όπως θα μπορούσε να υποθέσει κάποιος με ζητήματα κοινωνικής προστασίας. Δεν αφορούν αρρώστιες που κολλάνε, ούτε συμπεριφορές που βλάπτουν το κοινωνικό σύνολο. Πλείστες προκαταλήψεις αφορούν ιδιωτικές συμπεριφορές που δεν είναι ούτως ή άλλως βλαπτικές, ούτε για αυτόν που τις ασκεί ούτε για τους τρίτους.
Οι προκαταλήψεις παραλλάσσουν. Κάτι που σήμερα θεωρείται ως αποδεκτό και σεβαστό χθες μπορεί να αποτελούσε κοινωνική μομφή και λόγο αποκλεισμού. Τούτο βεβαίως πρωτίστως αναιρεί το οιοδήποτε έστω λογικό τους σκοπό ή νόημα.

Οι προκαταλήψεις κατασκευάζονται. Έχουν μόδες και τάσεις. Συνδέονται με την εξουσία αλλά και με εξουσιαστικά μορφώματα τα οποία μπορούν για κάποιο λόγο να τις επιβάλουν. Κάποιες προκαταλήψεις πάντως για διάφορους λόγους αναιρούνται για λόγους ανάλογους της κατασκευής τους.

Το να υποθέτουμε όμως ότι οι προκαταλήψεις δεν υπάρχουν είναι ουτοπικό. Πολλοί θα το ευχόμασταν και θα το επιθυμούσαμε. Αλλά όχι. Η κόλαση των προκαταλήψεων, η κυριότερη ίσως πηγή δυστυχίας του σύγχρονου κόσμου είναι εδώ. Και καμία μα καμία ιδεολογία μέχρι σήμερα δεν κατόρθωσε να δημιουργήσει ένα σύστημα απαλλαγμένο από αυτές.

Η Ελένη63 σήμερα είναι επιληπτική, καπνίστρια, σχιζοφρενής, χοντρή, δεξιά, μαύρη, Εβραία, άτεκνη, ξανθιά, φορά γυαλιά, δεν έχει πτυχίο, είναι λίγο λεσβία και άλλα πολλά. Εσείς?

18 σχόλια:

Walter είπε...

Σου εύχομαι να είσαι κάθε μέρα και κάτι διαφορετικό :ΣΣΣΣΣΣ

anonymos είπε...

Μαύρη, Εβραία και ξανθιά? Κάτι δεν ταιριάζει...

Δεν ανάφερες τον ορισμό της προκατάληψης Eleni63. Προκατάληψη σημαίνει: η εκφορά γνώμης προ της βίωσης ή της έρευνας.

Είναι πολύ συνήθισμένο φαινόμενο και δεν συνδέεται με εξουσιαστικές σχέσεις αλλά με το πνευματικό υπόστρωμα της ύπαρξης που το φέρει. Είναι, κατά την γνώμη μου, ένα καθαρά ατομικό χαρακτηριστικό, απλούστατα η συσώρευση των ίδιων προκαταλήψεων δημιουργούν την εντύπωση του όχλου.

Προκατάληψη δεν υφίσταται μόνο από την μεριά των "φυσιολογικών" προς τους "διαφορετικούς" αλλά και αντίστροφα.
Για παράδειγμα: Ποιός ετεροφιλόφυλος θα τολμούσε να μπει σε gay bar την δεκαετία του '70? Θα τον λυντσάρανε πάραυτα.

Ανώνυμος είπε...

Μερικά από αυτά που ανέφερες είμαι κι εγώ αλλά σιγά μην τα πω!
:)

Η προκατάληψη ποτέ δε θα εκλείψει...

Καπετάνισσα είπε...

Ορθά μιλάς Ελένη.
Η επιστήμη έχει πάρει θέση εδώ και χρόνια.
Οι προκαταλήψεις στηρίζονται σε κοινωνικές κατασκευές.
Είναι κοιν.στάσεις, που σημαίνει συμπεριφορές, αρνητικές κατά κανόνα και τροφοδοτούνται από τα στερεότυπα.
Τα τελευταία, ως γνωστόν, αφορούν εικόνες-ιδέες που απλοποιούν, γενικεύουν και διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα.
Αφομοιώνονται δε εύκολα από τον μηχανισμό της αντίληψης ο οποίος είναι τεμπέλης και λειτουργεί επιλεκτικά ("βλέπει ό,τι ήδη γνωρίζει").
Σαφώς και οι προκαταλήψεις είναι εργαλεία στα χέρια της κυρίαρχης εξουσίας, την συντηρούν και την αναπαράγουν.
Κυρίως επικίνδυνες (π.χ φυλετικές, θρησκευτικές), ριζώνουν από μικρές ηλικίες (π.χ "ο γύφτος θα σε πάρει"), περνούν από γενιά σε γενιά και μόνο με έντονη κριτική στάση και ανοιχτή σκέψη μπορούν να καταπολεμηθούν.

paragrafos είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.
paragrafos είπε...

Τι πιο εύκολο από το να είναι κάποιος προκατειλημμένος με κάποιον ή για κατι, όχι απαραίτητα επειδή έχει να κερδίσει κάτι. Απλώς έτσι "έμαθε".

"Μαθαίνουμε" να είμαστε έρμαια των προκαταλήψεων που παράγουν τα στερέτυπα που έχουμε εσωτερικεύει και τ΄ανάπαλιν.

Το δύσκολο είναι να ξεμάθουμε. Κάπου εκεί αρχίζει ο μοναχικός δρόμος της παιδείας που δεν έχει τελειωμό.

Εδώ δεν ισχύει η παροιμία: "το μάθημα και το ξεμάθημα, ένα πράγμα είναι".

Με αγάπη

Παράγραφος

anonymos είπε...

Η προσωπική καταπολέμηση των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων είναι συγχρόνως το πιο εύκολο και το πιο δύσκολο έργο για έναν άνθρωπο.
Είναι πολύ εύκολο διότι το μόνο που έχει να κάνει είναι να παραδεχθεί την πραγματικότητα. Δεν γνωρίζει παρά ελάχιστα.
Είναι πολύ δύσκολο διότι αυτή η πραγματικότητα έρχεται σε αντίθεση με την εγωϊστική του ύπαρξη.

Το μεγάλο λάθος που κάνουν όσοι προσπαθούν να καταπολεμήσουν τις προκαταλήψεις είναι ότι αντικαθιστούν μια προκατάληψη με μία άλλη προκατάληψη. Κι έτσι η προκαταληψειολαγνία διαιωνίζεται.

Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να πείσουμε τους μικρούς μας φίλους να μην δέχονται τίποτα μα τίποτα αν πρώτα δεν το έχουν ερευνήσει. Ακόμα κι αυτά που λέω εγώ.

αθεόφοβος είπε...

Όλα να τα δεχτούμε!Αλλά και δεξιά καπνίστρια,απαπαπα!

Walter είπε...

Μπορούμε να ζήσουμε χωρίς προκαταλήψεις;

Ακόμα και η επιλογή χώρου/χώρας στηρίζεται σε προκαταλήψεις. Που εμείς τις θεωρούμε μη προκαταλήψεις.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι όταν κάποιος χωρίς προκαταλήψεις συσχετίζεται με ανθρώπους που έχουν προκαταλήψεις.

Βρείτε μου έναν τρόπο άμυνας προς αυτούς τους "τρίτους" που δεν θα συνδεθεί με δική σας προκατάληψη...

(Ψιθυριστά:) δεν είμαι σχιζοφρενής! (μια και το ανέφερε η Ελένη στο ποστ...)

Ανώνυμος είπε...

Αυτό που για μας είναι προκατάληψη για άλλους είναι βεβαιότητα και τούμπαλιν...

Είναι εύκολο να δηλώνουμε μαύροι, εβραίοι, σχιζοφρενείς, ομοφυλόφιλοι κλπ... έτσι δήλωνε και φίλος φιλελεύθερος και λάβρος ενάντια στις προκαταλήψεις αλλά το εμφραγματάκι (μικρό ευτυχώς) δεν το γλύτωσε όταν ο γιος του βγήκε κόρη...

Επειδή λοιπόν στην Ελλάδα είναι κανείς ό,τι δηλώσει, μέχρι αποδείξεως του εναντίον, ας μου επιτρέψεις αγαπητή ελένη να μην δηλώσω τίποτε!

Βρόμιος (κατά κόσμον Νυκτιπόλος)

anonymos είπε...

Πολύ καλή παρατήρηση Walter. Έχω διερωτηθεί αρκετές φορές πάνω σ' αυτό το θέμα. Ας πούμε: Η πίστη είναι προκατάληψη? Η πίστη που προσφέρουμε στο παιδί μας ότι μπορεί να περπατήσει, η φοβία που του ενσταλάσουμε για τα ύψη? Η θέση αξιωμάτων στην επιστήμη, η θέση ορισμών στην γλωσσική επικοινωνία? Ακόμα η παραδοχή επιστημονικών θέσεων που προέρχεται από έρευνα κάποιου άλλου? Όλα αυτά είναι προκαταλήψεις?

Κατέληξα στο ότι δεν είναι γιαυτό χρησιμοποιούμε και διαφορετικές λέξεις για να τα περιγράψουμε.

Ανεξάρτητα απ' αυτό όλοι μπορούν να ελέγξουν εύκολα τα πιστεύω τους ή τις θέσεις που τους αποσχολούν ώστε να εκφέρουν γνώμη μετά από προσωπική τους έρευνα κι όχι προκατειλλημένη.

Βέβαια αυτό δεν σημαίνει ότι η γνώμη είναι πάντοτε προσανατολισμένη προς την πραγματικότητα.

anonymos είπε...

Και μια αστεία ιστορία:
Στον δικό μου κοινωνικό περίγυρο επικρατεί η προκατάληψη ότι η Κυπριακή κοινωνία είναι γεμάτη προκαταλήψεις.
Όταν μου το ανέφεραν συνήθως έλεγα: Άντε ρεεεε! εσείς οι αρχιπροκατειλλημένοι κατηγορείτε τους Κύπριους για προκατειλλημένους! Αν αυτό δεν είναι προκατάληψη τι είναι τότε προκατάληψη?

Τώρα έρχεται η Παράγραφος ούσα Κύπρια και επιβεβαιώνει την προκατάληψη που είχαν οι συντοπίτες μου, λέγοντας ότι ο δικός της κοινωνικός περίγυρος είναι εξαιρετικά προκατηλλειμένος.

Εγώ βέβαια δεν θα σχηματίσω γνώμη ούτε από την γνώμη των συντοπιτών μου ούτε από την γνώμη της Παραγράφου μέχρι να αποκτήσω προσωπική αντίληψη για το θέμα.

Δεν θα τρέχω δηλ. από δω και πέρα δεξιά και αριστερά να λέω ότι οι Κύπριοι είναι μια κοινωνία γεμάτη προκαταλήψεις.

Απλά είναι τα πράγματα!

Walter είπε...

anonymos μιλάμε συνήθως για "προκαταλήψεις" όταν υπάρχουν συγκεκριμένες αρνητικές επιπτώσεις (κυρίως οικονομικές) κατά συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων.

Σταθερές/προκατειλημμένες γνώμες μπορούμε να έχουμε π.χ. ακόμη και για τον αέρα ή τη βροχή. Δεν βλάπτουμε όμως τον συνάνθρωπο.

Ανώνυμος είπε...

πολυ ωραιο post! ετσι για να γινομαστε καλυτεροι...

dodo είπε...

"Είναι απορίας άξιο γιατί αυξάνουν θα έλεγε κανείς ενώ τα κοινωνικά ήθη υποτίθεται ότι ελευθερώνονται."

Μα, ακριβώς γι' αυτό: "υποτίθεται"...

anonymos είπε...

Walter, κάθε προκατάληψή μας έρχεται κάποια στιγμή σε αντίθεση με τον συνάνθρωπο. Είτε αφορά ιδέες, είτε ανθρώπους, είτε γεγονότα κλπ. Αυτό γίνεται διότι η πιθανότητα να προσανατολίζεται προς την πραγματικότητα είναι πολύ μικρή, είναι καθαρά τυχαίο γεγονός.

Προκαταλήψεις συναντάς παντού ακόμα και στις επιστήμες. Προκαταλήψεις που υπήρχαν και υπάρχουν, για παράδειγμα, στην ιατρική έχουν στερήσει δισεκατομύρια ανθρώπους από ένα καλύτερο επίπεδο υγείας.

Ο καλύτερος τρόπος για να λύσεις ένα πρόβλημα είναι να αντιμετωπίσεις την γεννεσιουργό αιτία και όχι το αποτέλεσμα.
Έτσι και στην περίπτωση των προκαταλήψεων πρέπει να αντιμετωπίσεις και να προσπαθήσεις να ελέγξεις το γεννεσιουργό αίτιο όλων των προκαταλήψεων, διότι ο τρόπος δημιουργίας είναι κοινός για όλες.

Αναφέρω ένα παράδειγμα από προσωπικό μου βίωμα:
Στον τόπο μου σε κάποιο τομέα της δραστηριότητάς μας είχαμε να αντιμετωπίσουμε τις εξής προκαταλήψεις: ότι ο παραδοσιακός (βιολογικός) τρόπος καλλιέργειας είναι αντιοικονομικός και ανέφικτος, ότι τα αποθέματα νερού είναι ανεξάντλητα και ότι κάθε άνθρωπος που ζητάει συνεργασία το κάνει μόνο και μόνο για ίδιον όφελος.
Δεν χρειάζεται νομίζω να σου αναλύσω για ποιον λόγο αυτές οι προκαταλήψεις ήταν καταστροφικές όχι μόνο για την περιοχή αλλά και για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού σε άλλες περιοχές.

Στην αρχή προσπαθήσαμε να άρουμε αυτές τις προκαταλήψεις με κλασσικούς τρόπους, πχ σεμινάρια. Παρατηρήσαμε όμως πως το μόνο που καταφέρναμε είναι να δημιουργήσουμε "οπαδούς" οι οποίοι αντικαθιστούσαν την μια προκατάληψη με μιαν άλλη, και αυτό έφερνε τελικά διχόνια.

Τελικά αποφασίσαμε να αλλάξουμε τρόπο να χτυπήσουμε την προκατάληψη στην ρίζα της, τους πείσαμε - με το παράδειγμα κυρίως - ότι μπορούν να ερευνήσουν, ότι είναι εύκολο, ότι μπορούμε να τους δείξουμε τον τρόπο.

Τελικά έχει δημιουργηθεί ένας μεγάλος πυρήνας ανθρώπων με διαφορετικές απόψεις πάνω στο ίδιο θέμα αλλά ικανών να προβούν σ' ένα γόνιμο διάλογο.
Και το κυριότερο: ενώ στον τόπο μου κατοικούν όλες "οι φυλές του Ισραήλ" ο καθένας αντιμετωπίζεται από τους υπόλοιπους ανάλογα με τον χαρακτήρα του κι όχι με τα χαρακτηριστικά του.

anonymos είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.
Eleni63 είπε...

Καλοί μου φίλοι, το επόμενο ποστ επιχειρεί να συνεχισθεί ο διάλογος στο θέμα που εξελίσσεται εντυπωσιακά. Προτίμησα να απολαύσω το διάλογο καθώς είχα προκαλέσει την έναρξή του. Σας ευχαριστώ θερμά για την ανταπόκριση.
Να σημειωθεί ότι δεν είμαι καπνίστρια και πολλά άλλα από όσα επικαλούμαι. Είμαι μόνον λίγο προκλητική.